مرزه

مرزه (Summer savoury) كه از گياهان خانواده نعناع به شمار مي ‌رود یک گیاه تابستانی بومي مديترانه شرقي و جنوب غربي آسياست مرزه گیاهی سبز رنگ با گل های سفید و بنفش می باشد. برگ‎هاي آن نرم و متقابل و تقريبا بدون دمبرگ و باريک و نوک تيز و پوشيده از کرک است. اين گياه در ايران جزو سبزي‎هاي خوراکي است و به صورت خام و پخته در غذاها مصرف مي‎شود.داراي خاصيت بادشكن و همچنين دافع كرم مي باشد.مرزه سرشار از ویتامین‌های B، A ،C، نیاسین، تیامین و پیرودوکسین است. همچنین این گیاه سرشار از فیبر و مواد معدنی بوده که برای درمان بسیاری از بیماری‌ها مفید است و نیز به عنوان یک گیاه معطر به صورت تازه و خشک مورد استفاده قرار می گیرد.طبیعت آن گرم و خشک است.

خواص مرزه

لاغری: مرزه گیاهی سرشار از مواد معدنی، پروتئین و ویتامین های غنی و کم کالری است که بسیار مناسب برای کاهش وزن می باشد. مرزه دارای مقادیر بالایی فیبر است و استفاده از مرزه تازه به عنوان سبزی خوردن باعث کاهش اشتها شده و با پیشگیری از پرخوری به لاغری و کاهش وزن کمک می کند.علاوه بر این فیبر موجود در مرزه به پاک سازی روده و درمان یبوست کمک کرده و با کاهش ذخیره ی چربی در بدن باعث لاغری و کاهش وزن می شود.افرادی که از رژیم غذایی کم کالری همراه با مکمل گیاهی حاوی مرزه استفاده می کنند، در کاهش وزن خود موفق تر هستند.

تقویت ایمنی بدن: مرزه دارای مقادیر زیادی ویتامین‌های C و A است که به بهبود سیستم ایمنی بدن کمک زیادی می‌کند؛ این ویتامین‌ها دارای خواص آنتی اکسیدانی بوده، با رادیکال‌های آزاد مقابله می‌کند و مانع بروز آسیب اکسیداتیو سلول‌های سالم بدن می‌شود. ویتامین C موجود در این گیاه تولید گلبول‌های سفید را افزایش می‌دهد؛ بنابراین سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند. نتایج مطالعات بسیاری نشان داده است که مصرف گیاه مرزه می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف مانند سرماخوردگی، تب، سرفه و آنفلوآنزا را کاهش ‌دهد. 

ضد التهاب و ضد درد مفاصل: مطالعات مختلف نشان داده‌اند، مرزه حاوی مقدار زیادی خواص ضد التهابی و ضد روماتیسمی است؛ این سبزی و گیاه دارویی به دلیل وجود روغن‌های عصاره‌ای نظیر تیمول و کارواکرول در ترکیب خود برای درمان علائم آرتریت روماتوئید بسیار مفید است. این می تواند به کاهش درد مفاصل و آرتروز کمک کند. همچنین ممکن است مشکلاتی مانند نقرس و سردرد را درمان کند. خوردن این گیاه به طور مرتب بهترین راه برای تجربه این اثرات است. از طرف دیگر،ضماتد کردن شاخه ی مرزه که مستقیم بر روی پوست قرار می گیرد، می تواند درد مفاصل دردناک را کاهش دهد. خواص ضد التهابی و ضد درد مرزه به همراه فراوانی ویتامین های B می تواند درد و تورم مفاصل را تسکین دهد.

کاهش کلسترول و چربی خون: مرزه سرشار از فیبر غذایی است که به کاهش سطح لیپوپروتئین با چگالی کم یا همان کلسترول های بد کمک می کند و باعث افزایش سطح لیپوپروتئین با چگالی بالا یا کلسترول های خوب بدن می شود و خطر حمله ی قلبی و سکته ی قلبی را در افراد کاهش می دهد. این گیاه اگر درست مصرف شود، مانند داروهاي شيميايي ميزان چربي خون را در بدن انسان كاهش مي دهد. 

ضد سرماخوردگی و سرفه: مرزه می تواند به عنوان درمانی برای سرفه، سرماخوردگی و گلودرد خفیف استفاده شود. همچنین ضمن تسکین گلو و تسکین سردردهای ناشی از احتقان بینی، خلط را از مجاری هوایی خارج می کند.دارويي به نام تيميان Thymian در داروخانه هاي كشور وجود دارد كه از گياه مرزه، آويشن، رازيانه و اكاليپتوس تهيه مي شود و داراي اثرات ضد سرفه و خلط آور مي باشد.  آن‌هایی که از سرفه‌ی شدید رنج می‌برند، می‌توانند با استفاده از ترکیب انگور فرنگی سیاه و مرزه دمنوش تهیه، و نوش جان کنند. به اعتقاد برخی‌ها، دمنوش مرزه برای درمان سرماخوردگی و سرفه مفید است؛ مرزه به عنوان یک اکسپکتورانت عمل می‌کند. به علاوه، از مرزه می‌تواند محلولی ضد عفونی کننده تهیه، و از آن برای غرغره استفاده کرد 

سلامت پوست: اضافه کردن مرزه به حمام یا بخار صورت باعث می شود افراد به آرامی و با اطمینان از این مزایای موضعی استفاده کنند.مرزه یک قابض است، به معنی آنکه بافت های بدن را منقبض می کند. قابض ها در مراقبت از پوست رایج هستند، زیرا می توانند به سفت شدن منافذ و پوست کمک کنند. این ویژگی ها در درمان آکنه و سایر مشکلات پوستی مفید هستند زیرا به بهبود زخم ها، مبارزه با باکتری ها و متعادل سازی pH پوست کمک می کند. استفاده بیش از حد از آن پوست را خشک می کند. به دلیل وجود میزان بالای خواص ضد باکتری و آنتی‌اکسیدانی در مرزه، این سبزی می‌تواند به کاهش خطر بروز انواع مختلفی از مشکلات مربوط به پوست نیز کمک کند. خواص ضد میکروبی مرزه به محافظت از پوست در برابر مهاجمان خارجی از قبیل باکتری‌ها و ویروس‌ها، و هم‌چنین، خواص آنتی‌اکسیدانی این سبزی به محافظت از پوست در برابر آسیب اکسیداتیو ناشی از رادیکال‌های آزاد کمک می‌کنند؛ رادیکال‌های آزاد به عنوان علت اصلی بروز انواع مختلف مشکلات پوستی از جمله چین و چروک، لکه‌های سیاه، نشانه‌های پیری، و غیره شناخته می‌شوند. .مقادیر بالای آنتی اکسیدان ها، ویتامین C و ویتامین A موجود در مرزه با افزایش کلاژن پوست صورت به رفع چین و چروک پوست کمک کرده و باعث جوان سازی پوست صورت می شود. 

کمک به کاهش علائم قاعدگی: تعدادی از خصوصیات مرزه می تواند به کاهش درد سندرم قاعدگی زود رس و قاعدگی نامنظم کمک کند. اثرات ضد اسپاسم می تواند اسپاسم هایی را که باعث گرفتگی قاعدگی می شوند، کاهش دهد. علاوه بر این، منیزیم زیاد می تواند به التیام علائمی مانند اضطراب، نوسانات خلقی، تحریک پذیری و درد کمک کند. مرزه همچنین ممکن است به دوره های نامنظم قاعدگی کمک کند.

ضد سرطان: مرزه سرشار از ترکیبات آنتی اکسیدانی مانند ویتامین C و فلاونوئیدهای پلی‌فنولیک است که آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد تولید شده در بدن را از بین می‌برد؛ رادیکال‌های آزاد، عامل اصلی بروز انواع سرطان مانند سرطان روده بزرگ، سرطان پروستات و ... است؛ بنابراین مصرف مرزه، خطر ابتلا به انوع سرطان‌ را کاهش می‌دهد. یک مطالعه نشان داده است که اجزای فرار روغن موجود در مرزه، که شامل کارواکرول، تیمول، لینالول، کامپن، کاروفیلیلن، ترپینول و میرسن است، همه این خاصیت ها هستند که از شروع سرطان کبد جلوگیری می کنند.

رفع التهاب گزیدگی: خصوصیات قابض مرزه می تواند نیش حشرات را تسکین دهد. طبیعت سرد آن، رطوبت را از محل گزش خارج کرده، التهاب را کاهش داده و سوزش ناشی از نیش را تسکین می دهد. خاصیت ضد باکتریایی این گیاه همچنین می تواند باعث بهبود جای نیش شود. کافی است یک برگ از آن را جدا کرده و در محل گزیدگی مالش دهید.

مفید برای کم خونی: مرزه گیاهی غنی از آهن است که به ازای هر 28 گرم گیاه مرزه، حاوی 10/6 میلی گرم آهن است. با اضافه نمودن مرزه به غذاهای خود علاوه بر طعم دار کردن غذا ، با جلوگیری از فقر آهن ، از ابتلا به کم خونی نیز پیشگیری می کند.همچنین ترکیبات تلخ مزه‌ی موجود در مرزه می‌توانند برای آدم‌های مبتلا به کم خونی مفید باشند، و به عنوان داروی تقویت کننده عمل کنند. 

کاهش فشار خون: مقادیر بالای پتاسیم و منیزیم موجود در مرزه به درمان فشار خون بالا کمک کرده و خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی را کاهش می دهد.  پتاسیم می‌تواند باعث گشاد شدن عروق خونی شود؛ این ویژگی پتاسیم باعث کاهش فشار موجود در عروق خونی و کمک به عبور روان تر خون، از داخل سرخرگ‌ها می‌شود. این ویژگی پتاسیم است که باعث کاهش فشار بر روی دستگاه قلبی و عروقی، و پایین آمدن فشار خون می‌شود. 

سلامت گوارش: فیبر یک ماده اساسی برای سلامتی هضم است و مرزه منبع خوبی از فیبر است. مرزه همچنین ضد اسپاسم است که اسپاسم های مرتبط با تحریک دستگاه گوارش را کاهش می دهد. این گیاه به سهولت نفخ و سوء هاضمه را برطرف میکند. مرزه پر از پرویبیوتیک است که آن را به عنوان یک گیاه عالی برای سلامتی گوارش تبدیل می کند .پرو بیوتیک ها به رشد باکتری های خوب در روده کمک می کنند، این باکتریهای خوب به هضم غذا کمک می کنند و همچنین باعث تقویت ایمنی می شوند. این گیاه به دلیل مقادیر بالای ترکیبات فنلی، دارای خواص ضد باکتری قوی است که خطر ابتلا به زخم معده را کاهش می‌دهد.همچنین این گیاه به دلیل طبع گرمی که دارد برای درمان تهوع و بیماری‌های گوارشی مفید است.مصرف مرزه‌ی تابستانی به صورت دمنوش می‌تواند کولیک را درمان، و به گوارش کمک کند. مرزه به عنوان داروی گیاهی محرک اشتها، ضد نفخ، و بادشکن شناخته می‌شود. هم‌چنین، مرزه حاوی خواص ضد باکتری و ضد عفونی کنندگی است و می‌تواند از دستگاه گوارش در برابر مهاجمان خارجی از قبیل باکتری‌ها و ویروس‌ها محافظت کند. 

پایین آوردن ریسک ابتلا به بیماریهای قلبی: کلسترول بالا، علت اصلی ابتلا به انوع بیماری‌های قلبی عروقی است.مطالعات زیادی نشان داده است که مرزه می‌تواند مقدار کلسترول بد موجود در بدن را کاهش و مقدار کلسترول خوب را افزایش دهد. بنابراین می‌توان گفت که گیاه مرزه می‌تواند سطح کلسترول خون را کنترل کند؛ وجود مواد معدنی مانند پتاسیم، منیزیم، مس و منگنز در گیاه مرزه، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی مانند سکته قلبی و سکته مغزی را کاهش می‌دهد.علاوه بر این، مرزه به دلیل داشتن مقدار زیادی پتاسیم می‌تواند فشار خون بالا را کاهش دهد؛ بنابراین با مصرف این گیاه خطر ابتلا به مشکلات ناشی از فشار خون بالا نیز پیدا می‌یابد.در ئاقع مرزه می تواند دو فاکتور مهم ابتلا به بیماریهای قلبی را کاهشش دهد و از این راه به سلامت قلب وعروق کمک کند.

جانشین نمک: از مرزه، به خاطر طعم معطر و دلپذیرش، به عنوان جایگزین نمک در رژیم غذایی کم سدیم نیز استفاده می‌شود. 

سلامت مو: افزایش جریان خون در پوست سر به تقویت و رشد موها کمک میکند. آهن موجود در مرزه با افزایش تولید گلبول های قرمز خون به درمان کم خونی کمک می کند و با بهبود جریان خون در پوست سر باعث تقویت فولیکول های مو و در نتیجه تقویت و افزایش رشد مو می شود. 

بهبود عملکرد کبد: مرزه دارای خواص دیورتیک (ادرار آور) قوی بوده که می‌تواند به بهبود تولید و دفع ادرار در بدن کمک کند.این ویژگی مرزه برای سلامت و بهبود عملکرد کلیه‌ها و کبد بسیار مفید است. مصرف مرزه به دفع اسید اوریک، اوره، سموم، آب اضافه، و کلسیم از بدن از طریق ادرار کمک می‌کند. از این طریق به سم زدایی و پاکسازی کبد و درمان بیماری های کبد کمک کرده و باعث بهبود عملکرد کبد می شود.   

تقویت قوای جنسی: مرزه‌ی تابستانی فواید بسیاری دارد و برای صدها سال به عنوان داروی گیاهی موثری برای امراض گوناگون کاربرد داشته است. از آنجا که مرزه دارای خاصیت محرک است به طور گسترده به عنوان داروی گیاهی تقویت کننده‌ی قوای جنسی شناخته می‌شود. 

درمان عفونت قارچی: مرزه دارای خواص ضد قارچی قوی بوده و روغن مرزه می تواند به درمان عفونت قارچی ناخن دست و پا کمک کند. استفاده از روغن اسانس مرزه بر روی پوست یا ناخن های مبتلا به عفونت قارچی، به دلیل داشتن تیمول که حاوی خواص ضد قارچ است، به طور موثر آن را درمان می کند. همچنین استفاده مداوم از آن از عفونت بیشتر جلوگیری می کند.

تسکین دردهای عصبی: مصرف مرزه در درمان دردهاي عصبي و نرمي استخوان تاثير دارد.همچنين حمام ( بُخور ) جوشانده برگ هاي گياه مرزه در رفع دردهاي روماتيسمي ، عصبي و نرمي استخوان نيز موثر است.مقدار اندکی تنتور تهیه شده با مرزه می‌تواند به درمان علائم نرمی استخوان (راشیتیسم) در کودکان کمک کند. 

رفع اسهال ویبوست: مرزه براي معالجه اسهال بسيار مناسب است و يک ضدعفوني كننده قوي مي باشد. مرزه میتواند باکتریهایی که موجب اسهال شدید می شود را از بین ببرد. نوشیدن چای مرزه به همراه آب زیادی، اسهال را درمان می کند و آب از دست رفته بدن را جبران می کند.مقادیر بالای فیبر موجود در سبزی مرزه با بهبود حرکات روده برای پیشگیری و درمان یبوست نیز مفید می باشد. 

غنی از آنتی اکسیدان: شاید کمتر کسی وجود داشته باشد که از خواص انتی اکسیدانها آگاه نباشد. آنها سلول های شما را از آسیبهای روزانه مانند قرار گرفتن در معرض استرس، آلودگی، سیگار کشیدن، تشعشعات و برخی مواد شیمیایی و همچنین رادیکال های آزاد که منجر به پیری می شوند محافظت می کنند. آنها به سلامت قلب شما کمک می کنند و خطر ابتلا به عفونت ها و برخی سرطان ها را کاهش می دهند. مرزه سرشار از این آنتی اکسیدان ها  است.

درمان کرمهای روده: از دمنوش مرزه به همراه روغن عصاره‌ای مرزه می‌توان برای درمان کرم‌های روده استفاده کرد. نوشیدن چای مرزه به طور مرتب به از بین بردن انگل های روده کمک می کند. در صورت عدم درمان، این انگل ها می توانند بر دستگاه گوارش تأثیر بگذارند و در جذب مناسب مواد مغذی دخالت کنند. 

سلامت استخوان: مرزه غنی از مواد معدنی ضروری از قبیل کلسیم، مس، فسفر، و غیره است. این مواد معدنی برای سلامت استخوان‌ها بسیار مفید هستند. مطالعات مختلف ثابت کرده‌اند، مصرف مرتب مرزه برای حفظ سلامت استخوان‌ها، و هم‌چنین برای کمک به پیشگیری از بروز انواع مختلفی از بیماری‌های مربوط به استخوان از قبیل پوکی استخوان بسیار مفید است. به علاوه، مرزه حاوی خواص آنتی‌اکسیدانی زیادی است؛‌ این ویژگی مرزه، هم‌چنین، می‌تواند به محافظت از بافت استخوان‌ها در برابر آسیب‌های اکسیداتیو ناشی از رادیکال‌های آزاد کمک کند. 

افزایش انرژی: تحقیقات نشان داده است که این روغن وقتی با روغن ماساژ مخلوط می شود، یک انرژی زای عالی است. بنابراین اگر از کمبود انرژی رنج می برید مرزه را در برنامه خود قرار دهید تا از مزایای آن بهره مند شوید.

یار دیابتی ها: مرزه حاوی مقدار زیادی روغن عصاره‌ای (معطر) است؛ این روغن به کاهش سطوح قند خون در بدن کمک می‌کند. مصرف مرزه به بهبود تولید انسولین در بدن، و در نتیجه، به کاهش سرعت جذب قند در خون کمک می‌کند. مطالعات ثابت کرده‌اند، آن‌هایی که از دیابت رنج می‌برند، در صورت مصرف مرتب مرزه، می‌توانند سطوح قند خون‌شان را کنترل کنند؛ کنترل سطح قند خون برای کنترل بیماری دیابت بسیار مفید است. هم چنین در طب سنتی از سبزی مرزه هم به صورت تازه و هم به صورت خشک شده برای رفع تشنگی و خشکی دهان دیابتی در افراد مبتلا به دیابت استفاده می شود. 

تحریک کننده: مرزه میل جنسی را تحریک می کند .همچنین یک محرک اشتها است.عوامل زیادی می توانند مخل اشتها شوند اما مرزه می تواند به ایجاد گرسنگی کمک کند و با تحریک اشتها افراد را تشویق به خوردن کند.

رفع آلرژی:مرزه گیاهی است که با خواص ضد عفونی و ضد التهابی خود برای درمان آلرژی و حساسیت های پوستی مناسب است. 

ضد عفونی کننده:عصاره‌ی الکلی مرزه به عنوان یک عامل ضد عفونی کننده شناخته می‌شود و می‌تواند برای درمان عفونت‌ها و زخم‌های پوستی کاربرد داشته باشد. همچنین مرزه دارای بسیاری از فنل های اساسی از جمله تیمول و کارواکرول است. تیمول ضد عفونی کننده و ضد قارچ است در حالی که کارواکرول ضد باکتری است و به متوقف کردن رشد بسیاری از انواع باکتری ها کمک می کند. مرزه می تواند به بهبودی گلودرد و عفونت های برونشیت کمک کند. این گیاه همچنین دارای خصوصیات محرکی است که می تواند به پاک شدن بیشتر مخاط از این عفونت ها کمک کند.

دمنوش مرزه: دمنوش مرزه می‌تواند برای درمان مشکلات داخلی بدن کاربرد داشته باشد. این دمنوش می‌تواند به درمان احتباس ادرار، اختلالات معده، سرفه، سر درد، کولیک،و انقباض رحم کمک کند. 

منبع ویتامین ها و مواد معدنی ضروزی: برگ ها و شاخه های گیاهان مرزه منبع غنی از پتاسیم، آهن، کلسیم، منیزیم، منگنز، روی و سلنیوم است. همه اینها برای سلامتی ضروری است و می تواند بسیاری از عملکردهای بدن از جمله فشار خون، ایجاد خون، سلامت استخوان، سلامت ایمنی و عملکرد تیروئید را بهبود بخشد. مرزه همچنین یک منبع ویتامین گروه پیچیده B ، ویتامین A ، ویتامین C ، نیاسین، تیامین و پیریدوکسین است. این مواد مغذی به تقویت سیستم ایمنی بدن، سالم نگه داشتن چشم ها و انرژی به شما کمک می کنند.

روغن مرزه: روغن مرزه می‌تواند به درمان نقرس، حالت تهوع، سر درد، و روماتیسم کمک کند.

 خاصیت ضد انعقادی خون: محققان تاثير گياه مرزه را بر افزايش فعاليت فاکتورهاي انعقادي خون در حيوانات آزمايشگاهي نشان دادند.تحقيقات اين پژوهشگران نشان مي دهد که مصرف سه بار در روز گياه مرزه و هر بار به ميزان 50 ميلي گرم به ازاي هر کيلوگرم وزن بدن، موجب افزايش پروترومبين (PT) و پارشيال پروترومبين (APTT) فعال شده مي گردد که هر دو از فاکتورهاي انعقادي خون مي باشند.

عوارض و موارد احتیاط در مصرف:

- استفاده از روغن مرزه به تنهایی باعث ایجاد واکنش های آلرژیک بر روی پوست می شود پس همیشه  قبل از استعمال موضعی آن را با یک روغن حامل مانند روغن نارگیل ترکیب کرده و بر روی پوست استفاده کنید تا از عوارض احتمالی آن در امان بمانید.

- تا کنون اطلاعات مطمئن و کافی در مورد ایمنی مصرف مرزه در دوران بارداری و شیردهی وجود ندارد. حتی الامکان از مصرف پرهیز کنید.

- ممکن است مرزه لخته شدن خون را کند کرده و خطر خونریزی را افزایش دهد.

- از آنجاییکه هنوز تحقیقاتی درباره ی اثر مرزه بر روی نوزادان و کودکان صورت نگرفته بهتر است از مصرف مرزه جدا خودداری شود. 

- این نگرانی وجود دارد که با توجه به مصرف مرزه ممکن است خطر خونریزی در طی و بعد از عمل جراحی افزایش یابد. حداقل 2 هفته قبل از جراحی برنامه ریزی شده، استفاده از ادویه های تابستانی مانند مرزه را متوقف کنید.